اثرِ الهی

آنچه از مبدأ حقیقت – یکتا – صادر شده و دربردارنده‌ی ماده‌ی مؤثر است.

اراده

یک نیروی روانی در انسان که از روحِ ملکوتی‌اش ناشی می‌شود و بازویِ اجراییِ عقل به حساب می‌آید.

ارواحِ رُسوبی

شامل ارواحِ کسانی است که در طولِ زندگیِ دُنیوی، خدا، روح، آن دنیا و حسابِ آخرت را به هیچ می‌گرفتند – یعنی برای آن‌ها همه چیز جسم و این دنیا بود – و علاوه بر آن به اخلاقیاتِ اصیل نیز بی‌اعتنا بودند.

از خود بی‌خبریِ معنوی

حالتی که در آن واقعیاتِ معنوی را همان‌هایی می‌پنداریم که در محدوده‌ی ادراکِ منِ محدودمان قرار می‌گیرند.

اصولِ اخلاقی-الهیِ صحیح

اصولی هستند زیرمجموعه‌ی حقایقِ الهیِ واقعیِ عملی، که روحِ انسان را به طورِ سالم تغذیه می‌کنند و عقل سلیم را رشد می‌دهند.

اُصولِ بُنیادین

اصولی هستند که مکمّل یکدیگرند و بنیانِ خلقت، انتظاماتِ کائنات، عدالتِ یکتایی و رحمتِ الهی، چه در این دنیا و چه در آن دنیا، بر پایه‌ی آن‌ها استوارند و از طریق سیاله‌ی الهی برقرار و تنظیم می‌شوند. این اصول شامل موارد زیر است: اصل جاذبه، اصل اَضداد، اصل عِلّیت، اصل حقِ قانونی، اصل اِتّصال، اصل عملِ این‌ویوُ، اصل قابل و قبول، اصل کَرَمِ یکتایی، اصل استثنا ...

اَمیال و خواسته‌های نفسانیِ استتاری

خواسته‌هایِ نفسانی که از لیبیدو و قدرت‌طلبی مَنشأ می‌گیرند، ولی در پوششِ توجیهاتِ معنوی و عِرفانی در او بُروز می‌کنند.

انرژیِ فَراعِلّیِ یکتایی

در نور یکتایی مستتر است و یگانه انرژی‌ای است که انرژیِ مُضر برای روح و بسیار قوی و پُرزورِ نفس اماره را خُنثا می‌کند.

انگیزشِ پرستش

پرستشِ مُتَعالی را در انسان‌ها بیدار می‌کند و مخزن آن نفس شائقه‌ی بخش روحانی-انسانیِ ناخودآگاهِ روانیِ انسان است.

انگیزشِ حقیقت‌جویی

کُنجکاویِ علمی را در انسان‌ها بیدار می‌کند و او را وا می‌دارد بخواهد حقیقتِ هر چیز یا پدیده‌ای که نظرش را جلب می‌کند بشناسد، و بفهمد چه علت و چه فایده‌ای دارد. مخزن آن نفس شائقه‌ی بخش روحانی-انسانیِ ناخودآگاهِ روانیِ انسان است.

اید

روحِ بَشَری، در روان به صورتِ اید (نفسِ کارگر) بروز می‌کند، طبیعتِ حیوانیِ خالص دارد و به طورِ غریزی بقایِ حیاتِ جسمِ زیستیِ انسان را تأمین می‌کند.

ایگو (منِ آگاهِ سطحی، نفس)

جایگاهِ ویژه‌ی بروزاتِ امیال و انگیزش‌هایِ زوجِ اید-نفس اماره که عقلِ عادی او را نیز در خدمتِ خود می‌گیرند و سخنگوی خود قرار می‌دهند.

ایمانِ (عشقِ هَیَجانی اولیه)

اِحساس و اِلهام و انگیزه‌ای که بر اثرِ انگیزشِ پرستش به وجود می‌آید و تنها او عطا می‌کند.

ایمانِ خُفته

ایمانی که در حالِ حاضر فعال نیست.

بارِ عِلّی

هر نقطه‌ضعفِ صفاتی یا عیبِ اخلاقی-الهی‌ای را بارِ عِلّی می‌نامیم که ایجادِ کششِ اِسارت‌وار برای ارزش‌هایِ مادی در روان کند، به طوری که انسان احساس کند به تنهایی قادر نیست با آن مبارزه کند و خود را در برابر آن نقطه‌ضعف بیچاره و درمانده ببیند.

پرورشْ فکرِ صحیح

رشد فکری که در اثرِ عمل کردنِ این‌ویوُ به حقایقِ الهیِ واقعیِ زنده و جذبِ آن در روان و از آن‌جا در روح انجام می‌پذیرد. توضیح: فرایند‌هایِ پرورشْ فکرِ صحیح، خودشناسی، معنویتِ فطری و طبِ جدیدِ روح، هر یک سیرِ کمالِ روحیِ انسان را از زوایایِ گوناگون بیان می‌دارند.

پوچیات

شامل پوچیاتِ دُنیوی (فعالیت‌ و رفتارهایی مربوط به زندگیِ این دنیا که هیچ سودِ دنیوی یا اُخرویِ مُثبت به بار نمی‌آورند) و پوچیات اُخروی (باورها و دستورالعَمَل‌هایی مربوط به دین و معنویات که نه عقل سلیم را رُشد می‌دهند و نه چیزی به ذخیره‌ی معنویِ انسان می‌افزایند)‌ است.

پیش‌آگاه

باریکه‌ای از آگاهی روانی انسان که بینِ خودآگاه و ناخودآگاهِ روانی‌اش قرار دارد. جایگاهِ ذخیره‌ی افکاری است که فعلاً در خودآگاه‌اش بروز نمی‌کنند، ولی همیشه در دسترسِ ذهن هستند و به محضِ توجه به آن‌ها بلافاصله وارد خودآگاه می‌شوند.

تسلط بر نفس

تسلطِ کاملِ هادیِ درون بر ایگو (نَفْس).

تصحیح کردنِ ایمان

فرایندی است که در طی آن شخص تحقیقاتِ جدی به عمل می‌آوَرَد تا مطمئن شود خدایی که به او ایمان بسته، یک خدایِ حقیقی است، یعنی دربردارنده‌ی فکر و قدرت و اراده‌ی یکتایی است.

تمرینِ فکر و ذکر

نوعی دعا و راز و نیازِ جهانی است که به هر کس صادقانه در طلبِ حقیقت باشد، فارغ از فرهنگ و باورش، می‌تواند از طریق آن فعالانه به یکتا یا به یک خدایِ حقیقی توجه کند.

توجه دائم

در خاطر زنده نگه داشتن (توجه کردن) به سیاله‌ی الهی و این‌که همیشه حضور دارد و بر ما محیط است.

توجه کامل

توجهِ همزمان به خدا و به فعّالیت‌هایِ زیان‌بارِ نفس اماره‌ی خویشتن.

جَبرِ عِلّی (جبرِ علّیت)

عدالتِ خشکِ بدونِ تخفیفِ یکتا.

چرخه‌ی مَعرِفت

چرخه‌ی مثبتی که بینِ رُشدِ فرامغز و رُشدِ عقلِ سلیم در جریان است: هر چه شخص به حقایقِ الهیِ واقعیِ زنده‌ی بیش‌تری عمل کند، عقلِ سلیم‌اش بیش‌تر رُشد می‌کند و پایه‌هایِ ساختاریِ فرامغز را بهتر می‌سازد؛ و هر چه فرامغز ساختارِ بهتری داشته باشد، خودبه‌خود عقلِ سلیم را بیش‌تر رشد می‌دهد.

حالتِ روان

وقتی یک روحِ ملکوتیِ ویژه‌ی انسان، برای نخستین بار و با اولین دَمِ یک نوزادِ (تازه‌زادِ) آدمی، در او «حضور» یافت، و خواصِ جوهریِ روحِ بشریِ نوزاد را در خود حل کرد، حالتِ روان به خود می‌گیرد. یعنی برای اولین بار «روان» در آن شکل می‌گیرد، احساس «مَن» می‌کند و به این طریق روحِ ملکوتیِ ویژه‌ی انسان - که یک بُعدی است - برای همیشه تبدیل به «روحِ انسان» - که دو بُعدی است - می‌گردد و حالتِ کارکردی به خود می‌گیرد.

حِجابِ روانی

یک پرده‌ی فکریِ مِه‌گونه‌ی کم و بیش تار که بینِ منِ آگاه و ناخودآگاهِ تام‌ حایل می‌شود. تاریِ حِجابِ روانی به علتِ فعالیتِ زوجِ اید- نفس اماره، و به خصوص «دوده‌ی سیاهِ فکریِ» برخاسته از فعالیت‌هایِ نفس اماره است.

حقِ بخشایشِ الهی

یک حق قانونیِ خلقتی که یکتا به خاطرِ کمکِ بیش‌تر به موجودات صاحب عقل و اختیار عطا می‌کند و ایجاب می‌کند که او، خطاهایِ بی‌شماری را که این موجودات – بر اثرِ از خود بی‌خبریِ معنوی و اختیارشان – اجباراً مُرتَکِب می‌شوند، تا آن‌جا که جا دارد، سخاوتمندانه ببخشد.

حقِ هدایتِ الهی

یک حق قانونیِ خلقتی که یکتا به موجودات صاحب عقل و اختیار عطا می‌کند و ایجاب می‌کند که هدایت الهی همیشه بر رویِ زمین حضور داشته باشد.

حقایقِ الهیِ واقعیِ زنده

دستوراتی که از مبدأِ حقیقت – یکتا – برایِ پرورشِ روحِ موجوداتِ صاحب عقل و اختیار، از جمله انسان‌ها، صادر شده و می‌شوند، و چون دربردارنده‌ی اثرِ الهی هستند، زنده‌اند. این حقایق، نظری و عملی هستند.

حقوقِ قانونیِ خلقتی (طبیعی)

مجموعه استعدادها و وسیله‌هایِ طبیعی که خالقِ کُل به مخلوقات تفویض می‌نماید تا بتوانند به یاریِ آن‌ها به بلوغِ رُشدشان برسند و زندگی‌شان را اداره کنند.

حقیقت (حقیقتِ مُطلق)

یکتا است. توضیح: «حقیقت» به چند چیز اطلاق می‌شود. برای توضیح کامل، رجوع شود به فصل ۱۹، ص ۲۳۲.

خدای ازلی

رجوع شود به یکتا.

خودآگاهیِ دگرگون‌شده

حالتی از خودآگاهی انسان که در آن عقل مختل شده و انسان در هیجاناتِ فراطبیعی – که غالباً از نوعِ لیمبیک (نفسانی-حیوانی) هستند – فرو می‌رود و خودِ شخص از درکِ معنیِ واقعی‌شان و خطراتی که برای روح‌اش دارند عاجز است.

خودآگاهیِ عادی

یک جریانِ فکریِ آگاهانه که از امواجِ فکریِ نفسانی-حیوانی و روحانی-انسانی ترکیب شده و به هرجا که نظرمان جلب شود سر می‌کشد.

خودخواهیِ انحصارطلبانه

هر چیزِ خوب را فقط برای خود خواستن بدون فکر کردن به این‌که دیگران هم حقی دارند.

خودشناسی

شناساییِ منِ واقعی خود (روحِ خود). توضیح: فرایند‌هایِ پرورشْ فکرِ صحیح، خودشناسی، معنویتِ فطری و طبِ جدیدِ روح، هر یک سیرِ کمالِ روحیِ انسان را از زوایایِ گوناگون بیان می‌دارند.

دینِ بی‌روح

دینی که یا در اصل، ساخته و پرداخته‌ی انسان‌ها است (دینِ دروغین)، یا در اصل، حقیقی بوده، یعنی اثرِ الهی (روح) در آن بوده، ولی به مُرورِ زمان – به واسطه‌ی دخالتِ بَشَرها – تُهی از اثرِ الهی شده است.

ذات‌دارها

شخصیت‌هایِ معنویِ استثنایی، برجسته و بسیار نادر که به نسبتِ مقام و ظرفیتِ روح‌شان «مقداری» از جِلوه‌ی ذاتِ یکتایی در آن‌ها جِلوه‌گر است و به همان مقدار می‌توانند فکر و قدرت و اراده و نورِ یکتایی را از خود بروز دهند.

ذخیره‌ی معنوی

از خوراک‌های اصلیِ روح انسان که در اثر کارهای نیک و کمکِ بی‌ریا به خلق و اَعمالِ عِبادی به دست می‌آید.

ذره‌ی الهی

منِ حقیقی (من جوهری) انسان که حتا روحِ ملکوتی انسان نیز متعلق به آن است.

رفتار

مجموعه‌ای متشکل از فکر (نیّت) و عمل: انسان به موضوعی فکر می‌کند و تصمیمِ قاطع می‌گیرد (نیّت می‌کند) که آن را به عمل بگذارد، و سپس به عمل می‌گذارد.

روان

فضایِ ذهنیِ کوچکی از روح که ارتباطِ روح و مغز را تأمین می‌کند. همچنین رجوع شود به «حالت روان».

روحِ بشری (روحِ خاکی یا روحِ ویژه‌یِ جنینِ انسان)

روحی که از تکاملِ سَیّاله‌ی جوهرِ حیاتیِ کره‌ی زمین پدید می‌آید. یک مرتبه تکامل‌یافته‌تر از روحِ حیواناتِ رده‌عالی است، و اثراتِ تمامیِ ارواحی را – از جمادی گرفته تا حیوانی – که در ترکیبِ آن شرکت داشته‌اند در بر می‌گیرد؛ به جسمِ زیستیِ انسانی «جان» می‌دمد، و علاوه بر تأمینِ زندگیِ حیوانیِ جسمِ آدمی، صفاتِ حیوانی‌اش را نیز به روانِ انسان منتقل می‌کند و اید را می‌سازد.

سوپرایگو

بخش روحانی- انسانیِ ناخودآگاهِ روانیِ انسان؛ شاملِ چهار قوه‌ی روحانی-انسانی است: نفسِ مُطمئنِه، نفسِ مُلهِمه، نفسِ لَوامه و نفسِ شائقه.

سَیاله‌ی الهی

یک جریانِ آگاهی که مُدام از پرتوِ وجودِ یکتا برمی‌آید و می‌توان آن را به میدانِ آگاهیِ بی‌نهایتِ یکتایی تشبیه نمود که همه‌ی موجوداتِ عالَم را در برمی‌گیرد و در همه‌جا و در درونِ همه‌چیز جاری است و حضور دارد.

صادق

کسی که قلباً می‌خواهد خود را به او نزدیک کند؛ رفتارش را با او برپایه‌ی راستی، دُرستی، وفاداری و ازخودگذشتگی تنظیم می‌کند و کوشش دارد رضایتِ «خدا» را بر رضایتِ ایگویِ خود ترجیح دهد و در صورتِ لزوم به خود تحمیل کند.

طب جدید روح (سیرِ کمالِ روحی)؛ (روشِ ترجیحاً عقلانی)

علمی است که با عمل کردنِ این‌ویوُ به حقایقِ الهیِ واقعیِ زنده – که هدایتِ الهی ارائه می‌دهد – به دست می‌آید و مبتنی بر عشقِ عقلانی به حقیقت و رشد دادنِ عقلِ سلیم است. در قیاس با علم پزشکی، طبِ جدیدِ روح نیز در چند مَقطعِ دانشگاهی، از جمله مقطعِ پایه و مقطعِ عالی طی می‌شود. برای توضیح بیشتر در مورد هر مقطع، رجوع شود به فصل ۱۳. توضیح: فرایند‌هایِ پرورشْ فکرِ صحیح، خودشناسی، معنویتِ فطری و طبِ جدیدِ روح، هر یک سیرِ کمالِ روحیِ انسان را از زوایایِ گوناگون بیان می‌دارند. (اول سخن، ص ۲۶)

عشق عقلانی به حقیقت

عشقی که از عقلِ سلیم نشأت می‌گیرد و قدرتِ تشخیص و تمیزِ حقیقت و حقایقِ الهیِ واقعیِ زنده را در بر دارد.

عشق‌هایِ عِرفانیِ عِلّی (عشق‌های عِرفانیِ لیمبیک)

عشق‌هایی که کم و بیش آغشته به خاسته‌های ایگو هستند – یعنی عشق‌هایِ نفسانی در پوششِ معنوی – که در افکارِ عموم نیز موردِ ستایش بوده و هستند و اغلب، هدفِ اصلیِ راه‌هایِ معنوی قرار گرفته و می‌گیرند. توضیح: عشق‌های عرفانیِ لیمبیک با عشق‌هایِ لیمبیکِ قانونی که از اید برمی‌آیند و در محدوده‌ی حقِ قانونی‌اش قرار می‌گیرند، تفاوت دارند (رجوع شود به فصل ۲، ص ۵۶-۵۷).

عقل (عقلِ عادی)

قوه‌ای است در فکرِ انسان که به او اِدراک و تشخیص و تمیز می‌دهد تا حق را از باطل، رابطه‌ی علت و معلول، سود و زیان، نیکی و بدی و … را تشخیص دهد (فصل ۲، ص ۵۳). زمانی که روح ملکوتیِ ویژه‌ی انسان حالت روان به خود گرفت و به روح انسان تبدیل شد، عقل در او ظاهر می‌شود (فصل ۱۱، ص ۱۳۴). سیرِ کمال عقل شاملِ سه مرحله است: عقلِ عادی، عقلِ سلیم و عقلِ الهی (اول سخن، ص ۲۵).

زیان، نیکی و بدی و … را تشخیص دهد. زمانی که روح ملکوتیِ ویژه‌ی انسان حالت روان به خود گرفت و به روح انسان تبدیل شد، عقل در او ظاهر می‌شود. سیرِ کمال عقل شاملِ سه مرحله است: عقلِ عادی، عقلِ سلیم و عقلِ الهی. (اول سخن، ص ۲۵)

عقل الهی

عقلِ سلیمِ بلوغ‌یافته، که قابلیت یافته با نظری از یکتا به عقلِ الهی (کمال عقل) قلب ماهیت شود.

عقل سلیم

مرتبه‌ی بلوغ‌یافته‌ترِ عقلِ عادی، که علاوه بر درکِ بُعدِ مادّیِ چیزها، بُعدِ معنویِ آن‌ها را نیز به خوبی درک می‌کند.

عملِ این‌ویترُ

انسان یک حقیقتِ الهیِ واقعی را به صورتِ نظری فرا گیرد و به حافظه بسپارد، سپس به آن بیندیشد و به خود تلقین کند تا فکرِ خود را آماده‌ی عملِ این‌ویوُ کند.

عملِ این‌ویوُ

پس از آمادگیِ فکری، انسان یک حقیقتِ الهیِ واقعی را در واقعیاتِ عینیِ زندگی و در تماسِ با مردم شخصاً به تجربه بگذارد.

فراعِلّی

هرچه فراتر از علّیتِ عِلّی است و بر عِلیتِ علّی اِشرافِ کامل دارد.

فرامغز

«مغزِ روح» و برترین قوه‌ی روحِ انسان،‌ در ناخودآگاهِ روحی می‌گُستَرَد و بر قُوایِ دیگرِ روح اِشراف دارد.

فضایِ ذهنیِ کُلی

آمیزه‌ای از دو فضایِ ذهنی با گِرایش‌هایِ مختلف و مُکمِلِ یکدیگر: فضایِ ذهنیِ عمل‌گِرا - که بیش‌تر بر اثرِ مواجه شدن با واقعیاتِ مَلموسِ زندگی گسترش می‌یابد – و فضایِ ذهنیِ عمل‌گُریز (تصوری) - که بیش‌تر بر اثرِ تَصَورات و افکارِ خیالی گسترش می‌یابد.

فضیلتِ الهی

صفتی که بر اثرِ کنترل و نظارت عقل سلیم به تعادلِ کارکردی رسیده، قابلیت یافته با نظری از یکتا به فضیلتِ الهی قلبِ ماهیت شود.

کمال (کمالِ روحی)

اخرین مرحله‌ی سیرِ کمالِ روحی انسان؛ زمانی فرا می‌رسد که دانشجوی معنوی توانسته باشد – با تکیه بر اراده و کوششِ خودش و به یاریِ تنگاتنگِ انرژیِ فراعِلیِ یکتایی – بر نقاطِ ضعفِ صفاتیِ (عیوبِ اخلاقی−الهیِ) خویشتن تسلطِ کامل بیابد و عقلِ سلیم‌اش (مرتبه‌ی بلوغ‌یافته‌ترِ عقلِ عادی‌اش) با نظری از یکتا به عقلِ الهی قلبِ ماهیت شود. در کمال، دانشجویِ معنوی، تمامِ امتحاناتِ (آزمون‌های) نظری و عملیِ سیر کمالِ روحی‌اش را گذرانده و دُکتُرایش را گرفته، یعنی ذره‌ی الهیِ روحِ خود را شناخته است و به تحقیق‌اش در این راستا ادامه داده تا به مقامِ پروفسوری (کمال) رسیده است.

گفت‌وگویِ درونی

گفت‌وگویِ درونی بینِ ایگو و هادیِ درون که از مبارزه‌ی درونی ناشی شده و در منِ آگاه بروز می‌کند.

لیبیدو

یکی از انرژی‌هایِ بُنیادینِ روان که انسان را به تکاپویِ سیرنشدنی در جهتِ حظ‌گرایی و لذت‌جویی می‌رانَد.

مادّی‌گراییِ معنوی

از حیله‌های اِستتاریِ نفس اماره و شامل افکار مادی‌گرایانه‌ی بده-بستانی با خداست.

مبارزه‌ی درونی

یک کِشمَکِشِ غریزی و دائمی در ناخودآگاهِ روانی انسان که بینِ قُوایِ نفسانی-حیوانیِ ناخودآگاهِ روانی (زوجِ اید-نفس اماره) و قُوایِ روحانی-انسانیِ آن (سوپرایگو) جریان دارد.

مبدأ

مجموعه‌ای از شخصیت‌هایِ معنویِ بارِز و بلندپایه‌ی ذات‌دار که مُجریِ اراده‌ی یکتا هستند. این مجموعه به صورتِ واحد و با نظارتِ او، اداره‌ی جهانِ مادّی و جهان‌های معنوی («آسمان‌ها») را برعهده دارد.

مِحورِ جاذبیتِ فراعلیِ یکتایی

یک «شاهراهِ» مستقیم از نقطه‌ی وحدت به سویِ کمال، که همیشه باز است.

مسیرِ تعادل

راهی میانه که از مَرزِ بینِ بخشِ نفسانی-حیوانی و بخشِ روحانی-انسانیِ ناخودآگاهِ روانی انسان می‌گُذرد. تعادل یعنی حقِ قانونیِ جسم-اید و روح را عادلانه رعایت کردن.

معنویت فطری

معنویتی که حقوقِ قانونیِ فِطریِ جسم- اید و حقوقِ قانونیِ فِطریِ روح، هر دو را رعایت می‌کند؛ در طولِ زندگیِ روزمره و در تماسِ با دیگران موردِ عمل قرار می‌گیرد و از هر گونه حالاتِ خودآگاهیِ دِگرگون‌شده دوری می‌جوید. توضیح: فرایند‌هایِ پرورشْ فکرِ صحیح، خودشناسی، معنویتِ فطری و طبِ جدیدِ روح، هر یک سیرِ کمالِ روحیِ انسان را از زوایایِ گوناگون بیان می‌دارند. (اول سخن، ص ۲۶)

مغز عاطفی (سیستم لیمبیک)

مجموعه‌ای از سازه‌هایِ عصبیِ ابتدایی که در مرکز مغز قرار دارد.

مقامِ ارشادی

مقامی که در هر زمان واقعاً از طرفِ مبدأ (یکتا) مسئولیتِ هدایت الهیِ آن زمان را به عهده دارد.

منِ آگاه

فضایِ آگاهیِ بسیار کوچکی که در رأسِ قُطبِ زمینیِ حُبابِ روحِ انسان قرار دارد. این فضا شاملِ دو لایه‌ی کارکردی به نام منِ آگاهِ سطحی یا ایگو، و منِ آگاهِ عمقی یا هادیِ درون است.

یکتا (خدای اَزَلی)

آن که تَک است و همتا ندارد، همیشه بوده و همیشه هست؛ مبدأ حقیقت است و هر حقیقتی از او ناشی می‌شود.